Esnek bir ortamda, oluşturulan bir sarsıntının ya da titreşimin bir noktadan diğer noktalara iletilmesine dalga hareketi denir.
Dalga hareketi aynı zamanda enerji iletimidir. Durgun bir suya düşen cismin oluşturduğu sarsıntı etrafa su dalgası olarak yayılır. Stadlarda yapılan ve Meksika dalgalanması diye adlandırılan hareket, dalgaların anlaşılmasına güzel bir örnektir.
Dalgalarla ilgili temel tanımlar aşağıdaki gibidir.
Atma: Esnek bir ortamda elde edilen kısa süreli tek bir dalgaya atma denir.
Periyodik Dalga: Dalgalar eşit zaman aralıklarında üretiliyorsa bu dalgalara periyodik dalga denir.
Periyot: Bir tam dalganın oluşması için geçen süredir. T ile gösterilir. Birimi saniyedir.
Frekans: Dalga kaynağının birim zamanda oluşturduğu dalga sayısına denir. F ile gösterilir. Birimi s üzeri -1'dir.
Dalga Boyu: Ard arda gelen iki dalga tepesi yada iki dalga çukuru arasındaki yatay uzaklıktır. Birimi metredir. Ayrıca bir periyotluk süre içinde dalganın aldığı yol dalga boyu kadardır.
Dalga Hızı: Dalganın birim zamandaki yer değişimine dalganın hızı denir. Ortam şartları değişmediği ve sürtünmeler önemsenmediği sürece dalganın hızı değişmez. Yani dalga sabit hızlı hareket yapar.
Genlik: Bir dalganın ya da atmanın herhangi bir noktasının düşey olarak maksimum yer değişimine genlik denir.
Enine Dalga: Bir dalganın titreşim yönü ilerleme yönüne dik ise oluşan dalgaya enine dalga denir. Su, ışık ve elektromagnetik dalgalar enine dalgalardır. Yaylarda enine dalga oluşturabilir.
Boyuna Dalga: Bir dalganın titreşim yönü ile ilerleme yönü aynı ise oluşan dalga boyuna dalga denir. Ses dalgaları boyuna dalgalardır. Yaylarda boyuna dalga oluşturabilir.
YAY DALGALARI
Yay dalgaları incelenirken iç direnci azaltılmış ve gerdirilmiş sarmal yaylar kullanılır. Gergin yaylar, kolaylık sağlaması açısından yay şeklinde değil de çizgi ile gösterilir. Gergin yayın bir ucuna yakın bir noktadan yay çekilip bırakıldığında ileriye doğru hareket eden atma oluşturulur. Halkaların titreşim doğrultusu ile atmanın ilerleme yönü birbirine diktir.
Yay Dalgalarının Hızı
Bir yay dalgasının (atma), birim zamanda aldığı yola yayılma hızı denir. Bu hız, yayı geren kuvvet ve yayın birim uzunluğunun kütlesine bağlıdır.
Yansıma
Bir yay üzerinde ilerlemekte olan atmanın bir uçtan geri dönmesine yansıma denir. Yansıma atma, ucun serbest yada sabit olmasına göre belirlenir.
a) Sabit Uçtan Yansıma
Sabit uca doğru başyukarı gönderilen bir atma başağı döner. Dalganın hızı, genişlik ve genlik değeri değişmez.
b) Serbest Uçtan Yansıma
Serbest bir uca doğru baş yukarı gönderilen atmanın yansıyanı da başyukarıdır. Yansıyan atmanın hızı, genişlik ve genliği değişmez
Yansıma ve İletilme
Kalınlıkları (ağırlıkları) farklı iki yay birbirine eklenerek gerdirildiğinde birleşim noktasına gelen bir atma, yansıyan ve iletilen atma olarak ikiye ayrılır.
a) İnce (hafif) Yaydan, Kalın (ağır) Yaya Gelen Atmalar
İnce yaydan, kalın yaya baş yukarı gelen atma kalın yaya baş yukarı geçerken, ince yaya baş aşağı dönerek yansır.
b) Kalın (ağır) Yaydan, İnce (hafif) Yaya Gelen Atmalar
Kalın yaydan, ince yaya baş yukarı gelen atma; ince yaya baş yukarı geçer, kalın yay ise baş yukarı yansır.
0 yorum:
Yorum Gönder